YAHUDİLİKTE TEMEL KAVRAMLARDİN {1}

Yusuf BESALEL

Din, toplumca kutsal sayılan bütün değerlerin ve ahlaki olayların kaynağıdır. Dinin gayesi, insanları Tanrı’ya ve insanın kendi benzerlerine manevi yönden bağlamaktır.
Dindarlık, genellikle Tanrı’ya duyulan derin bir saygıyı ifade eden anlamda ve Yahudilik’te mitsvot’un (dinî emirlerin) uygulanması ve Tanrı’nın emrettiği görevlerin ifa edilmesi mahiyetindedir. Dindar olmanın kıstası, mümkün olduğu kadar Tanrı’nın tavırlarını taklit etmektir. Aynı zamanda Kutsal Kitap, şuursuz ve aşırı dindarlığa karşı uyarır ve "aşırı dindar" olma tehlikesine işaret eder (Koelet, 7:16)
Raşi, dindarlığı mitsvotu ihlak etmekten çekinen bir insana mal eder; halbuki Nahmanides, bir insan buna rağmen haris ve asaletten yoksun olabileceğini savunur… Bilgeler ise, dindarlığı inançtan ziyade eyleme bağlarlar. Talmud, eski zamanlarda bir grup dindarın mevcudiyetinden ve bunların dindarlığına daha sonraki nesillerde erişilemeyeceğinden bahseder.
Çeşitli dönemlerde, örneğin İkinci Bet-Amikdaş zamanında dindar topluluklara ve dindarlara "Hasidim" adı verilirdi. 18. Yüzyılda doğan Hasidizm akımı ise, mütevazı bir insanın dahi manevi doruklara sadece dini tatbik etmekle değil, fakat emirleri uygulayarak ve dua ederek ulaşabileceğini vurgulamıştır.
Dinden çıkma: Kutsal Kitap, bu eylemin olasılığını şöyle ikaz etmektedir: "Şayet kordeşin… veya en yakın arkadaşın… sana gizlice etki yaparak derse ki: ‘Gel, başka tanrılara tapalım.’ Ona uyma ve onu destekleme fakat onun canını al" (Tesniye, 13,7,9,10).
İk dinden çıkma ile resmi kayıtlar, M.Ö.İkinci yüzyılda Haşmonaylar devrine aittir. Suriyeli Grek yöneticilerin etkisiyle, özellikle üst sınıfa mensup birçok Yahudi, Helenleşmiş ve atalarının dinini bir kenara atmıştır; o kadar ki Bet-Amikdaş’da başka tanrılara kurbanlar adanmıştır.. Romalılar döneminde ise bireysel dinden çıkma olaylarına rastlanmıştır.
Hıristyanlığın doğuşu ile birlikte, dinden çıkma olaylarında önemli gelişmeler gözlemlenmiştir. Başlangıçta ilk Hıristyan Yahudiler, Yahudi halkının bir bölümü olmayı sürdürmüşlerse de; Tanrı’nın bedenleşmesi ve Trinite (Teslis) doktrinlerinin Hıristyanlık’la bağdaşması ile beraber, son bağlar da kopmuştur…
Bilgeler, baskı altında dinden çıkanlara ("anusim") kendi iradeleri ile ve ideolojik nedenlerle ("meşummatim") dönemleri de birbirinden ayırmışlardır. Ortaçağlar’da Yahudiler birçok tartışmaya zorlanmışlar ve Hıristyan tarafından savunucusu da, sıkça, dönmüş bir Yahudi olmuştur.
İspanya Yahudileri (1391񮎤) üzerinde büyük baskı nedeniyle, bunlar Yahudi kimliklerini gizli olarak sürdüren "conversos" olarak nitelendirilmişlerdir. İspanyollar bu Yahudiler’e "Maranos" (domuzlar) adını takmışlardı. Bu kişiler, İspanya ve Portekiz’deki engizisyonda yakılmak suretiyle idam edilmişlerdir. 12.,13. yüzyıllarda Abbasiler Kuzey Afrika’da ve İspanya’da Yahudiler’i ve Hıristyanlar’ı zorla İslâm’a sokmaya çalışmışlardır. Bunlara da "anusim" denmiş olup, bu Yahudiler gizlice Yahudiliği sürdürüyordu..

devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III,Yusuf Besalel